Yn 2019 cyflwynodd Llywodraeth Cymru y ‘Mesurau Gofal Llygaid’ ar gyfer Cleifion Allanol y GIG ar ôl i bryderon gael eu codi gan RNIB Cymru fod gwasanaethau offthalmoleg ledled Cymru yn ei chael hi’n anodd. Roedd cleifion yn aros yn rhy hir am apwyntiadau cyntaf ac am apwyntiadau dilynol. Gan fod targedau apwyntiadau wedi’u canolbwyntio ar gleifion newydd yn unig, cafodd y rhai a oedd eisoes yn y system ac angen triniaeth barhaus eu gohirio, waeth beth fo’r risg glinigol. Achosodd hyn i nifer sylweddol o gleifion â chyflyrau y gellir eu trin golli eu golwg yn barhaol.

Mae’r Mesurau Gofal Llygaid yn caniatáu rhoi blaenoriaeth i’r achosion mwyaf brys er mwyn sicrhau bod cleifion sydd â’r lefelau uchaf o risg yn cael eu trin o fewn amserlen ddiogel a phriodol yn feddygol. Dylid categoreiddio pob claf newydd a chlaf dilynol yn seiliedig ar eu hangen clinigol a rhoi dyddiad targed unigol iddynt ar gyfer pryd y dylid eu gweld.

Fodd bynnag, y 2025 RNIB Cymru briefing for Senedd Cymru Health and Social Care Committee Ophthalmology Inquiry wedi adrodd ar y pwyntiau allweddol canlynol:

• Mae nifer y cleifion offthalmoleg sy’n aros y tu hwnt i’w dyddiad targed wedi mwy na dyblu yn ystod y pum mlynedd diwethaf.
• Mae mwy na 80,000 o gleifion sydd â’r risg fwyaf o golli golwg yn barhaol yn aros yn rhy hir am driniaethau sy’n achub golwg.
• Cymru sydd â’r niferoedd isaf o Offthalmolegwyr Ymgynghorol y pen yn y DU ac yn Ewrop (dim ond Gogledd Macedonia sydd â llai).
• Lansiwyd system cofnodion a chyfeirio cleifion electronig (EPR) yn 2021, gyda’r bwriad o roi mynediad i offthalmolegwyr ysbytai ac optometryddion cymunedol at wybodaeth glinigol a rennir. Hyd yn hyn, nid oes unrhyw ymrwymiad gweinidogol cyhoeddus ac nid oes dim ar waith ar gyfer gweithredu EPR.
• Cyhoeddwyd y Strategaeth Glinigol Genedlaethol ar gyfer Offthalmoleg gan Weithrediaeth GIG Cymru yn 2024. Hyd yn hyn, nid oes unrhyw ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru i wneud buddsoddiadau sylweddol sydd eu hangen i weithredu argymhellion y Strategaeth.

 

Data Mesur Gofal Llygaid – Ionawr 2025

	Cleifion sydd â’r risg uchaf o niwed anadferadwy	Cleifion sydd â’r risg uchaf o niwed anadferadwy yn aros y tu hwnt i’r dyddiad targed	% Cleifion sydd â’r risg uchaf o niwed anadferadwy yn aros y tu hwnt i’r dyddiad targed
Cymru	161,902	80,826	49.9%
Betsi Cadwaladr	43,258	23,255	53.8%

 

Daeth adroddiad yr RNIB i’r casgliad “Tra ein bod yn aros ac yn gobeithio am ymrwymiad a buddsoddiad gan Lywodraeth Cymru i gefnogi’r cynlluniau hyn i wella ein gwasanaethau gofal llygaid, mae mwy nag 80,000 o bobl yn eistedd gartref, yn aros yn bryderus am eu tynged, gan obeithio am apwyntiad mewn clinig llygaid a allai achub eu golwg.”